Urząd Dozoru technicznego to instytucja państwowa, której celem jest zapewnienie bezpieczeństwa obsługi konkretnych urządzeń oraz instalacji technicznych. Sprawuje dozór techniczny, któremu podlega większość urządzeń transportu bliskiego. UDT zajmuje się m.in. nadzorowaniem i kontrolowaniem przestrzegania przepisów o dozorze technicznym oraz przepisów związanych z bezpieczeństwem eksploatacji urządzeń technicznych, a także – realizowaniem dozoru technicznego nad urządzeniami, które mu podlegają. Dozór techniczny to działania regulowane przepisami, które mają zapewniać bezpieczną eksploatację urządzeń technicznych, do których zalicza się przede wszystkim urządzenia, które podczas użytkowania mogą stwarzać zagrożenie wynikające z rozprężania gazów pod ciśnieniem, wyzwalania energii potencjalnej i/lub kinetycznej podczas przenoszenia ładunków bądź ludzi na nieduże odległości oraz – rozprzestrzenianie materiałów niebezpiecznych podczas magazynowania i transportu. Pełen spis urządzeń objętych dozorem technicznym znajdziemy w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 roku. Na liście znajdują się również UTB – urządzenia transportu bliskiego.
Czym są̨ urządzenia transportu bliskiego (UTB)?
UTB – urządzenia transportu bliskiego – to duża grupa urządzeń służących do transportowania ładunków oraz ludzi na niewielkie odległości. Przemieszczanie odbywa się najczęściej w obrębie pojedynczych budynków bądź ich kompleksów, obejmując swoim działaniem stosunkowo ograniczoną przestrzeń oraz powierzchnię. Do urządzeń transportu bliskiego zalicza się ogólnie:
-
suwnice, wciągniki, wciągarki, żurawie stacjonarne,
-
żurawie wieżowe, żurawie szybkomontujące,
-
żurawie samojezdne, żurawie przenośne,
-
układnice magazynowe,
-
dźwigniki przenośne i stacjonarne o ruchu prostoliniowym,
-
dźwigniki o ruchu nieprostoliniowym,
-
wyciągi towarowe,
-
podesty ruchome przejezdne,
-
podesty ruchome wiszące i masztowe,
-
podesty ruchome załadowcze,
-
urządzenia do przemieszczania osób niepełnosprawnych,
-
schody i chodniki ruchome.
-
wózki jezdniowe podnośnikowe,
-
dźwigi osobowe,
-
dźwigi towarowe,
-
dźwignice linotorowe,
-
przenośniki kabinowe i krzesełkowe o ruchu obrotowym.
Jakie urządzenia transportu bliskiego podlegają̨ pod UDT?
Dozorowi technicznemu podlegają praktycznie wszystkie dźwignicowe urządzenia transportu bliskiego – jako te, które w związku z czynnością podnoszenia oraz przemieszczania ładunków bądź osób, mogą stanowić zagrożenie dla ich bezpieczeństwa – zarówno osób i ładunków przenoszonych, jak i osób przebywających w ich pobliżu. Jako podlegające dozorowi technicznemu, wymagają zgłoszenia do UDT oraz badań przez UDT wraz z dopuszczeniem do eksploatacji, a także kontrolnych badań w odgórnie ustalonych terminach. Niektóre z urządzeń transportu bliskiego są jednak objęte dozorem uproszczonym – ze względu na niską możliwość wystąpienia zagrożenia. W przypadku suwnic, wciągników, wciągarek czy żurawików – pełnemu dozorowi technicznemu podlegają wszystkie z tych urządzeń. Wyjątek dotyczy tych przypadków, gdy ich udźwig nominalny nie przekracza 250kg – wówczas objęte są dozorem uproszczonym. Urządzenia nie wymagają zgłoszenia do UDT, nie wymagają badań, ale konieczne jest zapewnienie ich konserwacji oraz przeglądów przez osoby, które posiadają odpowiednie uprawnienia. Nie są również wymagane (jak w przypadku większych udźwigów) uprawnienia do obsługi tych urządzeń, eksploatujący powinien jednak zadbać, by osoby z nimi pracujące zostały odpowiednio przeszkolone i stosowały się do instrukcji obsługi dostarczanej przez producenta. Podobne zasady tyczą się wciągników, wciągarek i żurawi stacjonarnych z napędem elektrycznym jednofazowym o udźwigu do 1000 kg.
Trawersy – podstawowe informacje
Trawersy jako elementy ruchome są osprzętem dźwignicowym stosowanym w sytuacjach, gdy konieczne jest zastosowanie elementu pośredniczącego pomiędzy hakiem dźwignicy i ładunkiem. W znakomitej większości przypadków trawersy są używane w połączeniu z zawiesiami i służą w przenoszeniu ładunków wyposażonych w dwa lub więcej punktów podczepienia. W dostępnych na rynku ofertach producentów znajdziemy zarówno trawersy standardowe, znane również jako trawersy katalogowe, najczęściej o konstrukcji belkowej oraz uniwersalnym zastosowaniu, oraz trawersy specjalistyczne, projektowane pod wymagania konkretnych procesów oraz ładunków. Trawersy wg normy PN-EN 13155 są zaliczane do tzw. zdejmowalnych urządzeń chwytających, przeznaczonych do współpracy z dźwignicami, wciągnikami oraz manipulatorami. Obok nich do zdejmowalnych urządzeń chwytających należą:
Czy trawersy podlegają UDT?
Zdejmowalne urządzenia chwytające z zasady nie podlegają ścisłemu dozorowi technicznemu, a co za tym idzie – nie wymagają zgłaszania do UDT, oficjalnych odbiorów oraz dopuszczenia do eksploatacji. Nie dotyczy to jednak zdejmowalnych urządzeń chwytających używanych w sytuacjach znacznego zagrożenia – takich urządzeń, które przeznaczone są do obciążeń większych niż 20 000 kg, urządzeń, pod którymi przebywają ludzie, a także urządzeń przeznaczonych do transportu osób.
Trawersy, choć nie podlegają dozorowi technicznemu, wymagają jednak regularnego sprawdzania.
Właściciele trawers (właściciele firm) muszą zdawać sobie sprawę z tego, że prawo nakłada na nich obowiązek utrzymywania tego sprzętu w stanie zapewniającym bezpieczną eksploatację, co zakłada konieczność wykonywania regularnego przeglądu stanu technicznego. Terminy takich przeglądów są z reguły wskazywane przez producentów trawers w ich instrukcjach.
Jak przebiegają̨ przeglądy i regeneracja trawers?
Przeglądy trawers powinny być wykonywane z odpowiednią częstotliwością. Określa ją najczęściej producent urządzenia, można również stosować się do następujących wskazówek:
-
co 12 miesięcy w przypadku eksploatacji doraźnej, bez zbytniego obciążania, bez obciążeń dynamicznych, nie przekraczającej jednej zmiany roboczej dziennie,
-
co 6 miesięcy w przypadku eksploatacji w cięższych warunkach, ze średnim obciążeniem, przez dwie zmiany w ciągu dnia,
-
raz na 3 miesiące w przypadku eksploatacji w trudnych warunkach, z dużym obciążeniem, w narażeniu na obciążenia dynamiczne, wykorzystywane przez trzy zmiany robocze dziennie.
Przeglądy trawers, podobnie jak przeglądy wszystkich innych zdejmowanych urządzeń chwytających, wykonywane muszą być przez osoby ze stosowną wiedzą i umiejętnościami. Przegląd trawersy składa się ze sprawdzenia stanu konstrukcji stalowej, podczas którego wykrywa się wszelkiego typu zniekształcenia, pęknięcia, przerdzewienia, uszkodzone spawy itp. oraz sprawdzenia stanu elementów wyposażających – haków oraz zawiesi. Przegląd dotyczy również oznakowania trawersy, które musi być pełne oraz czytelne. Wszelkie wykryte uszkodzenia muszą być raportowane, a samo urządzenie wycofane z eksploatacji do czasu naprawienia jego usterek. Trawersa, podobnie jak zawiesie bądź uchwyt, może być poddawana regeneracji. Możliwość naprawy trawersy zarezerwowana jest dla producenta bądź firm specjalistycznych zajmujących się remontami i regeneracją urządzeń dźwignicowych. Regeneracja spawów, wymiana kluczowych elementów, a także nowa powłoka malarska pozwalają przedłużyć żywotność urządzenia, a przede wszystkim – zapewnić bezpieczeństwo jego użytkowania.
Trawersy – wymagane dokumenty
Każda trawersa, podobnie jak inne przypadki zdejmowalnych urządzeń chwytających, powinna być zawsze wyposażona w komplet dokumentów, do których należy:
-
czytelne oraz pełne oznakowanie w postaci tabliczki znamionowej, na której widnieje informacja o producencie trawersy, jej nośności oraz innych istotnych parametrach technicznych oraz roku produkcji;
-
instrukcja obsługi i użytkowania,
-
wskazania dotyczące przeglądów i kontroli.
Właściciel trawersy powinien zadbać o to, by urządzenie posiadało zawsze czytelne oznakowanie. Osoby posługujące się trawersą powinny szczegółowo zapoznać się z instrukcją jej obsługi, a przeglądy powinny być wykonywane zgodnie z harmonogramem oraz odpowiednio raportowane w dokumentacji urządzenia.