Zawiesia to powszechnie stosowany osprzęt dźwignicowy, produkowany z różnych materiałów i o różnych parametrach. Dotycząca bezpieczeństwa maszyn Dyrektywa 2006/42/WE nazywa tego typu elementy osprzętem do podnoszenia, obejmując tą nazwą wszystkie typy zawiesi (linowe, łańcuchowe, pasowe) oraz tzw. zdejmowalne urządzenia chwytające (m.in. uchwyty zaciskowe do blach, chwytaki magnetyczne, zawiesia widłowe czy trawersy). Pomimo że żadna z tych grup nie spełnia zawartej w dyrektywie definicji maszyny, to jednak musi bezwzględnie spełniać wytyczone w niej podstawowe wymogi bezpieczeństwa.
Pomimo, że zawiesia nie podlegają obowiązkowej kontroli UDT, właściciele firm musza sobie zdawać sprawę z tego, że prawo nakłada na nich obowiązek regularnego przeprowadzania kontroli stanu technicznego. Powinny je wykonywać osoby posiadające odpowiednią wiedzę i umiejętności – aby być pewnym terminowości oraz dokładności kontroli, warto dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami lub przekazać zawiesia do kontroli specjalizującym się w tej czynności firmom usługowym.
Przegląd zawiesi – wytyczne kontroli
Wytyczne dotyczące kontroli
zawiesi zawarte są w następujących normach:
-
PN-M-84702:1984 - Dźwignice - Zawiesia chwytne i zaczepowe specjalnego przeznaczenia - Ogólne wymagania i badania,
-
PN-EN 818-6+A1:2008 - wersja angielska Łańcuch o ogniwach krótkich do podnoszenia ładunków - Bezpieczeństwo - Część 6: Zawiesia łańcuchowe -- Informacje dotyczące użytkowania i konserwacji podawane przez wytwórcę,
-
PN-EN 1492-2+A1:2008 - wersja polska Zawiesia tekstylne - Bezpieczeństwo - Część 2: Zawiesia o obwodzie zamkniętym z włókien syntetycznych, ogólnego przeznaczenia,
-
PN-EN 13414-1+A2:2009 - wersja polska Zawiesia z lin stalowych - Bezpieczeństwo - Część 1: Zawiesia do podnoszenia ogólnego zastosowania,
Obowiązek sprawdzania zawiesi wynika z zapisów Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy – rozdział 4 „Kontrola maszyn”:
-
"§ 27. Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:
-
1) okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje;
-
2) specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, o których mowa w pkt 1, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyąna, a będącego wynikiem: a) prac modyfikacyjnych, b) zjawisk przyrodniczych, c) wydłużonego czasu postoju maszyny, d) niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.
-
§ 28. 1. Wyniki kontroli, o których mowa w§ 26 i27, rejestruje się i przechowuje, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej."
Przegląd kontrolny zawiesi a przegląd okresowy zawiesi?
Przegląd kontrolny zawiesia to czynność, która powinna być wykonywana przez praktycznie każdym użyciem zawiesia. Czynność tę może wykonać przygotowany do niej operator zawiesia bądź operator dźwignicy, sprawdzając przede wszystkim:
-
czy zawiesie nie ma żadnych widocznych mechanicznych uszkodzeń,
-
czy zawiesie posiada właściwe, czytelne oznakowanie.
Oprócz bieżących, codziennych przeglądów przez osoby używające zawiesia podczas pracy, osprzęt ten powinien być poddawany regularnym okresowym przeglądom. Badania okresowe powinny być przeprowadzane przez producenta zawiesia bądź osoby do tego uprawnione.
Co ile przegląd zawiesi?
Przeglądy kontrolne zawiesi powinny być przeprowadzane przed każdym użyciem sprzętu. Przeglądy okresowe
zawiesi przeprowadza się w odstępach określonych instrukcją ekploatacji producenta.
Rodzaje zawiesi, których dotyczy obowiązkowy przegląd zawiesi:
Jak przebiega przegląd zawiesi?
Kontrolne, bazujące na oględzinach przeglądy
zawiesi polegają przede wszystkim na rozpoznawaniu pierwszych oznak wskazujących na możliwą niesprawność techniczną osprzętu, co pociąga za sobą niebezpieczeństwo dla pracowników.
Do takich oznak należą m.in.:
-
nieczytelne oznakowanie zawiesia, szczególnie jego udźwigu,
-
odkształcenia mechaniczne zawiesia – np. rozciągnięcie i przewężenia ogniw, wygięcie haka w
-
zawiesiach łańcuchowych, odkształcenia liny w zawiesiach linowych,
-
uszkodzenia mechaniczne – np. pęknięte druty w zawiesiu linowym, dziury i przecięcia w zawiesiach pasowych, widoczne uszkodzenia w postaci przecięć, rozwarstwień czy rozdarć, miejscowe wytarcia itp.
-
korozja i wżery.
Zauważenie którejkolwiek z tych usterek bezwzględnie eliminuje zawiesie z użytkowania oraz oznacza konieczność poddania sprzętu dokładnemu badaniu okresowemu, wykonywanemu przez specjalistę.
Jakie uprawnienia są wymagane do kontroli zawiesi?
Prawo nie wskazuje jednoznacznie, jakie uprawnienia powinna posiadać osoba zajmująca się kontrolowaniem zawiesi, podobnie jak nie nadmienia, jak sprawdzić kompetencje i umiejętności takie osoby. Jest jednak kilka wytycznych, na które warto zwrócić uwagę przy jej wyborze:
-
posiadanie uprawnienia operatora i konserwatora dźwignic, w których wykorzystuje się zawiesia,
-
doświadczenie w realizowaniu przeglądów zawiesi i konserwacji dźwignic,
-
znajomość norm i przepisów,
-
współpraca z UDT,
-
zaświadczenie o ukończeniu kursu konserwacji zawiesi, organizowanego przez UDT bądź firmę szkoleniową zajmującą się kontrolami i przeglądami zawiesi,
-
umiejętność przygotowania odpowiednich dokumentów.
Jak czytać tabliczkę znamionową zawiesia?
Brak lub nieczytelność tabliczki znamionowej (lub ocechowania) dyskwalifikuje zawiesie i oznacza bezwzględną konieczność wycofania go z eksploatacji.
Tabliczka znamionowa zawiesia łańcuchowego i linowego to mocowane na nim oznakowanie, wykonane ze stali, aluminium bądź tworzywa sztucznego, zawierające podstawowe informacje o zawiesiu, tj.
-
DOR,
-
ilość cięgien (dla zawiesi łańcuchowych),
-
symbol lub nazwa producenta,
-
numer identyfikacyjny zawiesia,
-
klasa łańcucha (dla zawiesi łańcuchowych),
-
znak CE.
Zawiesia pasowe są znakowane na wszywanej trwałej etykiecie. Powinny zawierać następujące dane:
-
dane produkcyjne,
-
DOR,
-
symbol materiału,
-
klasa osprzętu (przy zawiesiach wielocięgnowych),
-
długość nominalna w mb,
-
nazwa / symbol producenta,
-
numer odpowiedniej normy.
Dane takie jak data produkcji czy data następnego badania nie są unormowane – ich brak nie dyskwalifikuje zawiesia. Ponieważ jednak są przydatne, często są umieszczane na tabliczce przez producenta zawiesia.
