Co to jest Dyrektywa ATEX?
Dyrektywa ATEX ma zastosowanie w miejscach i przestrzeniach, w których z różnych względów występuje zagrożenie wystąpieniem nagłego i niekontrolowanego wybuchu oraz pożaru.
Dyrektywa ATEX jest zbiorem przepisów ustanowionych przez Unię Europejską dla zagwarantowania bezpieczeństwa osób, urządzeń oraz ładunków znajdujących się oraz stosowanych w strefach zagrożonych eksplozywnie. Jej głównym celem jest zminimalizowanie ryzyka wybuchu, a tym samym zwiększenie poziomu bezpieczeństwa. Cel ten jest realizowany przez określone wytyczne, dotyczące rodzaju stosowanych urządzeń czy instalacji.
Dyrektywa ATEX – co to znaczy?
![](https://e-hak24.pl/image/data/baza_wiedzy/rys.1_dyrektywa_atex.jpg)
Nazwa dyrektywy ATEX pochodzi z języka francuskiego, a konkretnie – od określenia „atmosphere explosible”, opisującego przestrzenie, w których z różnych względów występuje zagrożenie wystąpieniem nagłego i niekontrolowanego wybuchu. Atmosfera wybuchowa jest mieszaniną substancji niebezpiecznych z powietrzem, w której po pojawieniu się elementu zapłonowego (np. iskry bądź wysokiej temperatury generowanej przez tarcie bądź pracę maszyny) pojawia się zjawisko powstania mieszaniny o właściwościach łatwopalnych.
Gdzie pojawia się tego typu zagrożenie? Najczęściej tam, gdzie używane są materiały bądź gazy zapłonowe i łatwopalne, które mogą przyczyniać się do wszczęcia ognia oraz tam, gdzie stosowane materiały bądź gazy mogą samowolnie łączyć się w łatwopalne mieszanki. To powód, dla którego Dyrektywa ATEX ma tak duże znaczenie dla wielu branż – odpowiada za zwiększenie bezpieczeństwa pracy oraz unikanie przestojów wynikających z nieprzewidzianych wypadków i zniszczeń.
Kategorie związane z dyrektywą ATEX na terenie krajów Unii Europejskiej to dwie dyrektywy legislacyjne:
-
Dyrektywa 1999/92/EC lub ATEX 153 dotycząca właścicieli instalacji, która określa warunki pracy (zwana też potocznie dyrektywą socjalną).
-
Dyrektywa 2014/34/EU lub ATEX 114 dotycząca producentów urządzeń i systemów ochronnych
Gdzie znajduje zastosowanie Dyrektywa ATEX?
Główne obszary zastosowania Dyrektywy ATEX to:
-
Przemysł chemiczny. Przepisy dyrektywy dotyczą aparatury stosowanej w zakładach chemicznych w strefach, w których mogą wystąpić substancje łatwopalne.
-
Przemysł naftowy i gazowy. To obszar, w którym przepisy dyrektywy dotyczą instalacji oraz urządzeń używanych w procesach wydobycia, przetwarzania oraz przesyłania ropy naftowej i jej pochodnych oraz gazu.
-
Przemysł górniczy. Dyrektywa dotyczy w tym obszarze maszyn używanych w kopalniach, głównie tam, gdzie występuje niebezpieczeństwo wycieku bądź wybuchu gazu.
-
Przemysł spożywczy. Przepisy Dyrektywy ATEX dotyczą tych zakładów produkcyjnych, w których stosuje się materiały łatwopalne, takie jak zboża czy mąka.
-
Przemysł energetyczny. Przepisy ATEX funkcjonują w zakładach przetwarzania paliw, na stacjach benzynowych oraz elektrowniach, w których mogą występować substancje łatwopalne.
Dyrektywa ATEX dotyczy również innych branż przemysłu – znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie podczas produkcji czy przetwarzania używa się materiałów łatwozapalnych bądź mogących tworzyć mieszaniny łatwopalne. Ma na celu zapewnienie, że wszystkie produkty i systemy używane w środowiskach potencjalnie wybuchowych są bezpieczne dla użytkowników i nie stwarzają ryzyka eksplozji.
Jakie są strefy zagrożenia wybuchem?
![](https://e-hak24.pl/image/data/baza_wiedzy/rys.2_strefy_zagrożenia_wybuchem.jpg)
Przestrzenie, do których stosuje się Dyrektywa ATEX, dzieli się na różne strefy, nazywane strefami zagrożenia wybuchem. Wyróżniamy wśród nich strefy dla gazów / par oraz cieczy, a także strefy dla pyłów, proszków i włókien. W obrębie każdej z tych grup mówimy o trzech typach stref wybuchowych, różniących się częstością występowania czynników wybuchowych oraz ich natężeniem. Strefa 0 dla gazów oraz strefa 20 dla pyłów to strefy, w których atmosfera wybuchowa występuje stale, często lub przez długie okresy. Strefa 2 dla gazów oraz 22 dla pyłów to strefy, w których atmosfera wybuchowa nie pojawia się w trakcie normalnego działania, a jeśli wystąpi, to utrzymuje się bardzo krótko.
Jakie są wymagania Dyrektywy ATEX?
Wymagania Dyrektywy ATEX dotyczą różnych obszarów, zależnie od wersji legislacyjnej przepisów.
Dyrektywa 1999/92/EC lub ATEX 153 określana jest mianem dyrektywy socjalnej. Jest to dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 roku, wcześniej określana dyrektywą 137. Dyrektywą socjalną nazywana jest nie bez powodu – jej przepisy określają minimalne wymagania dla poprawy bezpieczeństwa pracowników, którzy pracują w warunkach narażonych na zagrożenie wywoływane występowaniem atmosfery wybuchowej. Nakłada na właściciela zakładu obowiązek oceny i oszacowania występowania zagrożenia, rozważenia ewentualnych źródeł zapłonu, a także – oznakowania obszarów oraz stref, w których występuje zagrożenie. Wszystkie te czynności muszą zostać potwierdzone odpowiednim dokumentem zabezpieczenia przed wybuchem, w którym znajdą się wyniki oceny ryzyka oraz opis jego elementów.
Dyrektywa 2014/34/EU lub ATEX 114 jest dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014 roku, w naszym kraju obowiązującą od dnia 6 czerwca 2014 roku. Wcześniej nazywana była dyrektywą ATEX 95. Swoimi przepisami obejmuje przede wszystkim producentów urządzeń i maszyn, które mają być stosowane w strefie wybuchowej. Urządzenia te muszą spełniać określone wymagania techniczne, a zgodność z normami symbolizuje znak EX. Od dnia 20 kwietnia 2016 roku można wprowadzać do eksploatacji wyłącznie urządzenia zgodne z wymaganiami Dyrektywy 2014/34/EU.
Czym jest certyfikacja ATEX? Funkcjonuje kilka certyfikatów ATEX, a każdy z nich dotyczy określonej kategorii wyrobów Ex. Należy pamiętać, aby przed umieszczeniem tych oznaczeń na produkcie, poddać go szczegółowej kontroli zgodności, w której obowiązkowo uczestniczy strona trzecia – jednostka notyfikowana do dyrektywy ATEX.
Dlaczego przestrzeganie Dyrektywy ATEX jest ważne?
Przestrzeganie przepisów Dyrektywy ATEX to podstawowy element zapewnienia bezpieczeństwa i wydajności zakładów, w których występuje zagrożenie wybuchem.
Jakie są zagrożenia związane z urządzeniami niezgodnymi z ATEX?
Ich stosowanie może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji, takich jak ryzyko eksplozji oraz wystąpienia obrażeń, a nawet śmierci pracowników, uszkodzenie mienia, przestoje w produkcji, zanieczyszczenia środowiska, a ostatecznie – pogorszenie wizerunku przedsiębiorstwa w oczach kontrahentów, partnerów biznesowych czy klientów.
Czy nieprzestrzeganie Dyrektywy ATEX ma konsekwencje?
Poza zagrożeniem dla ludzi oraz mienia należy liczyć się z przestojem produkcji, a wraz z nim – poważnymi stratami finansowymi. Kary prawne i finansowe to nie koniec problemów – konieczność ponownych przeglądów i ocen, zakup nowych urządzeń, utrata zaufania i reputacji to tylko niektóre z perturbacji, które czekają przedsiębiorców nieprzestrzegających przepisów Dyrektywy bądź stosujących w strefach wybuchowych rozwiązania do nich nieprzystosowane. Dochodzą do nich sankcje administracyjne, powiązane z utratą licencji czy też zakazem działalności w określonych sektorach.
Jakie korzyści płyną z przestrzegania Dyrektywy ATEX?
![](https://e-hak24.pl/image/data/baza_wiedzy/rys.3_korzyści_z_dyrektywy_atex.jpg)
Zwiększone bezpieczeństwo, ochrona mienia i infrastruktury, poprawa efektywności operacyjnej, minimalizacja przestojów i strat finansowych, minimalizacja kar finansowych, a w końcu – zwiększenie zaufania oraz wizerunkowa postępowość i zgodność z normami.
Dyrektywa ATEX – dlaczego trzeba i warto?
Podsumowując, Dyrektywa ATEX jest niezbędna do zapewnienia bezpieczeństwa w miejscach pracy, ochrony mienia i aktywów, zgodności z przepisami prawnymi oraz poprawy reputacji i zaufania. Wartość tej dyrektywy polega na tworzeniu bezpiecznych, stabilnych i efektywnych środowisk pracy, które przyczyniają się do długoterminowego sukcesu przedsiębiorstw i dobrobytu społecznego. Przedsiębiorstwa działające w środowiskach potencjalnie wybuchowych muszą świadomie i konsekwentnie przestrzegać tej dyrektywy, aby zapewnić bezpieczne i zgodne z przepisami środowisko pracy.